33. Rezerwy

Rezerwy tworzone są, gdy na spółkach Grupy ciąży obecny obowiązek (prawny lub zwyczajowo oczekiwany) wynikający ze zdarzeń przeszłych i prawdopodobne jest, że wypełnienie tego obowiązku spowoduje konieczność wypływu środków zawierających w sobie korzyści ekonomiczne oraz można dokonać wiarygodnego szacunku kwoty tego obowiązku.

Rezerwy na zobowiązania wycenia się w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości. Imiennie tworzone są rezerwy na przewidywane straty związane z sądowym powództwem zgłoszonym przeciwko Grupie. Kwota, na którą tworzona jest rezerwa, stanowi najbardziej właściwy szacunek nakładów niezbędnych do wypełnienia obecnego obowiązku na dzień bilansowy. Koszt ich utworzenia ujmowany jest w pozostałych kosztach operacyjnych.

Wykorzystanie uprzednio utworzonej rezerwy na pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania księguje się w momencie powstania tych zobowiązań na zmniejszenie rezerwy.
Niewykorzystane rezerwy, w przypadku zmniejszenia lub ustania ryzyka uzasadniającego ich utworzenie, zwiększają odpowiednio przychody finansowe lub pozostałe przychody operacyjne.

Grupa tworzy również rezerwy na tzw. umowy rodzące obciążenia, jeżeli koszty wypełnienia obowiązku wynikającego z umowy przewyższają korzyści, które (według przewidywań) będą uzyskane na mocy tej umowy.

Grupa tworzy również rezerwy na roszczenia o charakterze przedsądowym zgłoszone przez właścicieli nieruchomości, na których znajdują się sieci dystrybucyjne wraz z urządzeniami, oraz na inne potencjalne roszczenia związane z posadowieniem majątku sieciowego Grupy na nieruchomościach, do których Grupa nie posiada tytułu prawnego. Szacowanie wartości odszkodowań obejmuje potencjalną wypłatę odszkodowań za tzw. bezumowne korzystanie z gruntu lub czynszu dzierżawnego i dokonywane jest przez służby techniczne.

Rezerwa na świadectwa pochodzenia energii oraz świadectwa efektywności energetycznej

Grupa tworzy rezerwy na umorzenie świadectw pochodzenia energii i świadectw efektywności energetycznej lub uiszczenie opłat zastępczych.

Podstawą do określenia rezerw na umorzenie świadectw pochodzenia energii dla każdego z walorów jest ilość świadectw pochodzenia stanowiąca różnicę między ilością świadectw wymaganą do umorzenia zgodnie z wymogami Prawa energetycznego, a ilością świadectw umorzonych na dany dzień sprawozdawczy.

Podstawą do określenia rezerw na umorzenie świadectw efektywności energetycznej jest ilość świadectw wyrażona w tonach oleju ekwiwalentnego stanowiącą różnicę między ilością świadectw wymaganą do umorzenia zgodnie z wymogami Ustawy o efektywności energetycznej, a ilością świadectw umorzonych na dzień sprawozdawczy.

Rezerwę wycenia się:

1. w pierwszej kolejności w oparciu o cenę nabycia dla posiadanych, ale nie umorzonych na dzień bilansowy świadectw efektywności energetycznej,
2. w drugiej kolejności w oparciu o cenę nabycia wynikającą z zawartych przez Grupę umów sprzedaży, w zakresie tej części świadectw, które Grupa planuje otrzymać w pierwszej kolejności,
3. w trzeciej kolejności w oparciu o średnioważoną cenę w transakcjach sesyjnych zawartych na Rynku Praw Majątkowych prowadzonym przez Towarową Giełdę Energii S.A. w trakcie miesiąca, w którym przypada dzień sprawozdawczy, na który ustalana jest wartość rezerwy,
4. a w przypadku braku takich transakcji lub w przypadku niedoboru na rynku uniemożliwiających Grupie nabycie wystarczającej ilości praw wymaganych do realizacji obowiązku, brakująca ilość rezerwy wyceniana jest w oparciu o jednostkową opłatę zastępczą dla danego roku obrotowego.

Rezerwa na świadectwa pochodzenia zostanie zrealizowana w I i II kwartale 2021 r.

Rezerwa na likwidację zakładu górniczego

Rezerwę na przyszłe koszty związane z likwidacją zakładu górniczego tworzy się w oparciu o obowiązki wynikające z ustawy „Prawo geologiczne i górnicze” nakładające na przedsiębiorstwo górnicze obowiązek likwidacji zakładów górniczych po zakończeniu eksploatacji, w wysokości przewidywanych kosztów związanych z:

• zabezpieczeniem lub likwidacją wyrobisk górniczych oraz obiektów i urządzeń zakładu górniczego,
• zabezpieczeniem niewykorzystanej części złoża kopaliny,
• zabezpieczeniem sąsiednich złóż kopalin,
• zabezpieczeniem wyrobisk sąsiednich zakładów górniczych,
• przedsięwzięciem niezbędnych środków w celu ochrony środowiska oraz rekultywacji gruntów i zagospodarowania terenów po działalności górniczej.

Kwotę rezerwy wykazuje się w bieżącej wartości nakładów, które – jak się oczekuje – będą niezbędne do wypełnienia obowiązku. Stosuje się wówczas stopę procentową przed opodatkowaniem, która odzwierciedla bieżącą ocenę rynku odnośnie do wartości pieniądza w czasie oraz ryzyko związane konkretnie z danym składnikiem zobowiązań. Zwiększenie rezerwy związane z upływem czasu jest rozpoznawane jako koszty odsetkowe. Zmiany wysokości rezerw związane z aktualizacją szacunków ich dotyczących (stopa inflacji, spodziewana nominalna wartość nakładów na likwidację) w odniesieniu do rezerwy na likwidację zakładu górniczego ujmowane są jako korekta wartości aktywów trwałych objętych obowiązkiem likwidacji.

Rezerwa na bezumowne korzystanie z nieruchomości

Wycena obejmuje oszacowanie potencjalnej wypłaty odszkodowań za tzw. bezumowne korzystanie z gruntu i czynszu dzierżawnego. Szacowanie rezerwy na roszczenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości odbywa się z zastosowaniem podejścia tzw. etapowości i wag, tj. prawdopodobieństwa przegrania sporu i konieczności spełnienia roszczenia. Rozmiar zasądzonych odszkodowań z tytułu roszczeń z bezumownego korzystania z nieruchomości może być dla Grupy znaczący z uwagi na liczbę przedmiotowych nieruchomości, jednak Grupa nie jest w stanie oszacować maksymalnej kwoty odszkodowań. Grupa Kapitałowa, m.in. w związku z określaniem tzw. korytarzy przesyłowych, oszacowała i uwzględniła w wysokości utworzonej rezerwy również odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości, na których posadowiony jest majątek sieciowy (linie elektroenergetyczne), co do których na dzień sprawozdawczy nie zostały przedstawione jeszcze żadne roszczenia. Istnieje duża niepewność co do czasu realizacji tej rezerwy.

Rezerwa na inne zgłoszone roszczenia

Grupa wykazuje w tej pozycji rezerwy na sprawy sądowe niezwiązane z bezumownym korzystaniem z gruntów. Czas wypływu korzyści ekonomicznych z tytułu tych rezerw nie jest możliwy do oszacowania.

Rezerwa na rekultywację składowiska

Grupa po zapełnieniu lub zamknięciu składowiska żużla i popiołu ma obowiązek dokonania rekultywacji terenu. Ze względu na fakt, iż Grupa posiada duże, niezapełnione obszary składowiska, przewiduje się, że obowiązek rekultywacji powstanie w 2060 r. Przyszłe oszacowane koszty rekultywacji składowiska zostały zdyskontowane do wartości bieżącej przy użyciu stopy dyskontowej w wysokości 1,5% (na dzień 31 grudnia 2019 r. – 2,15%).

Rezerwa na zakup praw do emisji CO₂

Osądy obejmują założenie co do przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji CO₂ należnych Grupie za 2020 r.

Rezerwa na koszty likwidacji zakładu górniczego

Grupa tworzy rezerwę na koszty likwidacji zakładu górniczego, do których jest zobligowana istniejącymi przepisami prawa. Główne założenia wykorzystywane przy ustalaniu kosztów z tytułu likwidacji zakładu górniczego zawierają założenia odnośnie okresu żywotności kopalni, przewidywanej inflacji oraz długoterminowych stóp dyskontowych. Wszelkie zmiany tych założeń wpływają na wartość księgową rezerwy. Wysokość kosztów likwidacji zakładu górniczego wyliczana jest przez niezależną firmę doradczą z wykorzystaniem danych historycznych, dotyczących kosztów likwidacji zakładów górniczych sektora górnictwa węgla kamiennego w Polsce. Czas realizacji tej rezerwy jest trudny do określenia.

Rezerwa na roszczenia z tytułu rozwiązanych umów na zakup praw majątkowych

Ujęcie wymaga dokonania najbardziej właściwego szacunku obejmującego potencjalną wypłatę odszkodowań z tytułu rozwiązania umów na zakup praw majątkowych (nota 43.7). Czas realizacji tej rezerwy jest trudny do określenia.

Zmiana stanu rezerw na zobowiązania i inne obciążenia

Za rok obrotowy kończący się 31 grudnia 2020 r.:

Za rok obrotowy kończący się 31 grudnia 2019 r.:

Opis istotnych roszczeń oraz zobowiązań warunkowych został przedstawiony w nocie 43.

Rezerwa na zakup praw do emisji CO₂

Na dzień 31 grudnia 2020 r. wartość rezerwy dotyczącej praw do emisji CO₂ wyniosła 1 895 156 tys. zł (na dzień 31 grudnia 2019 r. 1 233 325 tys. zł). Czas realizacji tej rezerwy to rok 2021.

Rezerwa na inne zgłoszone roszczenia

W 2020 r. ENEA S.A. utworzyła rezerwę na poziomie 16 432 tys. zł na potencjalne roszczenia związane z wypowiedzeniem przez ENEA S.A. umów na zakup świadectw pochodzenia energii z odnawialnych źródeł i na 31 grudnia 2020 r. wartość rezerwy z tego tytułu była na poziomie 139 464 tys. zł (rezerwa jest ujęta w tabeli powyżej w kolumnie „Rezerwa na inne zgłoszone roszczenia”, natomiast szczegółowe informacje dotyczące tej rezerwy są zawarte w nocie 43.7).

Pozostałe rezerwy dotyczą głównie:

• potencjalnych zobowiązań związanych z majątkiem sieciowym wynikających z różnic w interpretacjach przepisów 178 172 tys. zł (na dzień 31 grudnia 2019 r. 170 985 tys. zł), czas realizacji tej rezerwy jest trudny do określenia, jednak w sprawozdaniu przyjęto, że nie zrealizuje się ona w okresie krótszym niż 12 miesięcy,
• kosztów korzystania z gruntów leśnych będących w zarządzie Lasów Państwowych 64 421 tys. zł (na dzień 31 grudnia 2019 r. 96 278 tys. zł), czas realizacji tej rezerwy jest trudny do określenia, jednak w sprawozdaniu przyjęto, że nie zrealizuje się ona w okresie krótszym niż 12 miesięcy,
• przyszłych zobowiązań inwestycyjnych wobec spółki Elektrownia Ostrołęka Sp. z o.o. oraz ENERGA S.A. 222 200 tys. zł (na dzień 31 grudnia 2019 r. 0 tys. zł), szczegółowe informacje dotyczące tej rezerwy są zawarte w nocie 18,
• umów rodzących obciążenia 50 821 tys. zł (na dzień 31 grudnia 2019 r. 68 565 tys. zł), czas realizacji tej rezerwy to rok 2020 (nota 43.1).

Zasady rozliczeń z prosumentami reguluje Ustawa z 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii Dz. U. 2015 poz. 478 z późniejszymi zmianami (tekst jednolity z 2020 r.). Obecny system zakłada, iż w ramach rozliczenia opustu na energii wprowadzanej przez prosumenta do sieci, Spółka pokrywa za prosumenta zmienne opłaty dystrybucyjne (prosument jest z nich zwolniony), co w efekcie generuje ujemne wyniki finansowe dla Spółki. Według stanu na 31 grudnia 2020 r. Spółka miała zawartych 47 tys. umów z prosumentami. Mając powyższe na uwadze oraz działając zgodnie z MSR 37 Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe, Spółka na 31 grudnia 2020 r. utworzyła rezerwę na kontrakty rodzące obciążenia na poziomie 50 821 tys. zł. Informacja o wykorzystaniu rezerwy na kontrakty rodzące obciążenia dotyczące odbiorców w grupach taryfowych G znajduje się w nocie 43.1.